Ουτοπία

Το μη πραγματοποιήσιμο, φαντασιοκόπημα, χίμαιρα. Ειδικότερα σχέδιο κοινωνικής αναμόρφωσης ανεφάρμοστο.

Η λέξη είναι σύνθετη από το ου + τόπος και για πρώτη φορά πλάστηκε από τον Άγγλο πολιτειολόγο Θωμά Μόρο (1480 - 1553), ο οποίος στο σύγγραμμά του: "Περί της άριστης κατάστασης της πολιτείας και περί του νέου νησιού Ουτοπία", περιέγραφε την πολιτειακή κατάσταση και οργάνωση των κατοίκων του φανταστικού νησιού Ουτοπία. Στο έργο του αυτό ο Μόρος είναι επηρεασμένος από τις πολιτειακές αντιλήψεις του Πλάτωνα, όπως αυτές αναλύονται στα έργα του "Πολιτεία", "Νόμοι" και "Κριτίας", τα οποία τον ανέδειξαν πρώτο ουτοπιστή του κόσμου.

Με την ανάπτυξη του επιστημονικού σοσιαλισμού από τους Μαρξ και Έγκελς, ο ουτοπιστικός σοσιαλισμός, ο συνδυασμένος με τις ουτοπίες, θεωρήθηκε εκδήλωση καθυστερημένη και αντιδραστική. Γι` αυτό μετά το δεύτερο μισό του 19ου αι. οι κοινωνιολόγοι δεν ασχολούνται με τη συγγραφή ουτοπιστικών περιγραφών εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις.

Επειδή όμως η νεότερη ουτοπιστική φιλολογία έχει τις ρίζες της στον αρχαίο ελληνικό ουτοπισμό, παραθέτουμε πιο κάτω και μερικά στοιχεία για την εξέλιξη της ουτοπιστικής φιλολογίας και κατά την αρχαία ελληνική περίοδο. Εκτός από τον Πλάτωνα, ο οποίος έγραψε για τη μυθική Ατλαντίδα στην "Πολιτεία" του, έγραψαν επίσης οι: Θεόπομπος "Μεροπίς Γη" (4ος αι. π.Χ.), Εκαταίος "Κιμμερίς πόλις" (3ος αι. π.Χ.), Ευήμερος ο Μεσσήνιος "Ιερά αναγραφή" (3ος αι. π.Χ.), Ιάμβουλος "Πολιτεία των νήσων του Ηλίου" (1ος αι. π.Χ.) κ.ά.

Όλα τα ουτοπιστικά συγγράμματα αναφέρονται στην πολιτειακή, κοινωνική και οικονομική οργάνωση της ανθρώπινης ζωής. Οι πολιτείες που περιγράφουν οι συγγραφείς είναι φανταστικές και συγχρόνως ιδανικές τόσο, ώστε να θεωρούνται πραγματικά ανεφάρμοστες. Οπωσδήποτε όμως η τάση για τη δημιουργία των ουτοπιών αυτών στηρίζεται στην απογοήτευση των φιλοσόφων, κοινωνιολόγων και πολιτειολόγων από την κατάσταση που επικρατεί στην οργάνωση των πολιτειών της εποχής τους και στην επιθυμία τους να υποδείξουν στους συνανθρώπους τους τρόπους οργάνωσης απαλλαγμένους από τα μειονεκτήματα που τους καταδυναστεύουν. Μπορεί οι ωφέλειες από την ουτοπιστική φιλολογία να μην υπήρξαν άμεσες, αλλά έμμεσα διατήρησαν άσβηστη την επιθυμία των ανθρώπων για καλυτέρευση των συνθηκών της ζωής τους και οπωσδήποτε τους έβγαλαν από τη μακαριότητα και τη νάρκη.

Πηγή εγκυκλοπαίδια Ερμης