Τι φταίει για την κατάθλιψη;

Γνωστή από την αρχαιότητα και τον Ιπποκράτη, ο οποίος πρώτος έκανε χρήση των όρων « μανία» και « μελαγχολία» η κατάθλιψη φαίνεται να είναι σήμερα η πιο διαδεδομένη σύγχρονη νόσος και εμφανίζεται περισσότερο σε άτομα που δεν έχουν καλές διαπροσωπικές σχέσεις.

Είναι μύθος ότι η κατάθλιψη έχει σχέση με το είδος της προσωπικότητας του ατόμου. Ολοι οι άνθρωποι, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και ανεξάρτητα από τον τύπο της προσωπικότητάς τους, μπορούν να εκδηλώσουν κατάθλιψη.

Σύμφωνα με τις ψυχοδυναμικές θεωρίες οι αιτίες της κατάθλιψης είναι η «απώλεια» και το «πένθος» στα πρώιμα στάδια της ζωής του ατόμου.
Μιλώντας για απώλεια, εννοείται ο αποχωρισμός, από κάποιο σημαντικό πρόσωπο της παιδικής ηλικίας και που συνήθως είναι ο πατέρας ή η μητέρα. Αυτός ο αποχωρισμός μπορεί να γίνει κάτω από πραγματικές συνθήκες- θάνατος, διαζύγιο- αλλά και συμβολικά, δηλαδή απόρριψη, εχθρότητα, συμπεριφορά εγκατάλειψης, που έχει βιώσει το παιδί εκ μέρους των γονέων του. Αυτά τα βιώματα είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσουν μια ευαλωτότητα του ατόμου στην ενήλικη ζωή του και, μπροστά σε μια νέα απώλεια, να μην έχει αντοχή να την αντιμετωπίσει. Τότε, μπορεί να οδηγηθεί στην κατάθλιψη, ως εκδήλωση πένθους για τα πρώιμα συμβάντα της παιδικής του ζωής.
Στα άτομα με προδιάθεση για κατάθλιψη παρατηρείται μια έντονη αμφιθυμία στις σχέσεις τους με τους άλλους, κατάλοιπο από τις προβληματικές με τους γονείς σχέσεις και το αίσθημα ματαίωσης που έχουν γευθεί μαζί τους. Τα εχθρικά συναισθήματα που αρχικά κατευθύνονται προς τους άλλους, στα επεισόδια κατάθλιψης στρέφονται προς τον εαυτό και συνοδεύονται από έντονες ενοχές για κάθε ατέλεια ή λάθος. Οι συνήθεις εκφράσεις των καταθλιπτικών « δεν με θέλουν, τους απογοητεύω, δεν έχω τίποτα το καλό επάνω μου, δεν αξίζω» δείχνουν αυτοαπόρριψη και ενοχή ,συνέπεια των αρνητικών συναισθημάτων για τον ίδιο τον εαυτό τους.

Οι άνθρωποι που υποφέρει από κατάθλιψη έχουν χάσει την αυτοεκτίμησή τους, πιστεύουν ότι είναι ανεπαρκείς και ανάξιοι, νιώθουν θυμό και απογοήτευση για τον εαυτό τους και φυσικά νομίζουν ότι τίποτα και κανείς δεν είναι ικανός να τους βοηθήσει. Ουσιαστικά δεν έχουν κίνητρο αλλαγής και τείνουν να υπερβάλλουν στην περιγραφή της κατάστασης και των σχέσεων γύρω τους. Συνήθως οι αρνητικές περιγραφές για τον εαυτό τους αντιστοιχούν σε αγαπημένα πρόσωπα, μητέρα ή πατέρας, από τους οποίους εισέπραξε μεγάλη απογοήτευση.
Η κατάθλιψη οδηγεί τα άτομα σε εξάρτηση. Η αυτοεκτίμησή τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα συναισθήματα , την επιδοκιμασία και την αποδοχή που δέχονται από το περιβάλλον τους.
Στο άτομο που είναι ευάλωτο στην κατάθλιψη, τα αρνητικά σχόλια, απ όπου κι αν προέρχονται ,είναι ικανά να του καταστρέψουν κάθε ίχνος αυτοπεποίθησης και να το οδηγήσουν σε αισθήματα εχθρότητας προς κάθε κατεύθυνση. Φυσικά, η εχθρότητα απομακρύνει τους ανθρώπους γύρω του και τα συμπτώματα κατάθλιψης , που ακολουθούν, είναι ένας τρόπος- έστω και αποτυχημένος- να ξανακερδίσει το ενδιαφέρον και την προσοχή από τις σχέσεις του. Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο, που μειώνει συνεχώς την αυτοεκτίμηση και απομακρύνει περισσότερο τους άλλους.
Πολλές φορές, τα καταθλιπτικά άτομα ξεκίνησαν τη ζωή τους με υπερβολικές φιλοδοξίες. Αν τα πράγματα δεν έλθουν έτσι όπως τα έχουν φαντασθεί, βιώνουν αισθήματα ανικανότητας και πολύ δύσκολα πείθονται ότι οι απαιτήσεις τους είναι υπερβολικές ή εξωπραγματικές.
Σε γενικότερη βάση, οι καταθλιπτικοί, ως παιδιά, έκαναν ανασφαλή, «αγχωτική» προσκόλληση με τους γονείς, δεν πήραν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη, που είχαν ανάγκη για να προχωρήσουν. Το αποτέλεσμα είναι να έχουν προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Ο φόβος της μοναξιάς αλλά και έλλειψη νοήματος ζωής, μπορούν να οδηγήσουν κάποιον σε κατάθλιψη κι αυτό επειδή υπάρχει έντονη εξάρτηση από τους άλλους. Συνήθως οι καταθλιπτικοί δεν έχουν αυτόνομο και ανεξάρτητο νόημα ζωής, σχέδια, προσδοκίες. ή κίνητρα. Τα αποκτούν μέσα από την προσκόλλησή τους σε κάποιον ή κάποιους επειδή φοβούνται τη μοναξιά και την εγκατάλειψη.

Σαν συμπέρασμα, οι περισσότεροι θεωρητικοί συμφωνούν ότι η κατάθλιψη έχει τις ρίζες της σε παιδικά τραύματα, πληγές που δεν έχουν επουλωθεί και που ενεργοποιούνται μπροστά σε τρέχοντα προβλήματα της ζωής, όπως είναι η διάλυση μιας σχέσης, το διαζύγιο, επαγγελματικά προβλήματα αλλά που μπορούν να αντιμετωπισθούν στο παρόν , εφόσον υπάρξει:

Επιθυμία για αυτόνομη ζωή και προσωπικού νοήματος ζωής. Το να ζει κανείς μέσα από τους άλλους, δημιουργεί αισθήματα κινδύνου, απειλής και ανημπόριας.

Επιθυμία για αυθεντικότητα, δηλαδή να έχει κάποιος δικές του αξίες και να μην εγκλωβίζεται στην επιθυμία του να ευχαριστήσει τους άλλους.

Αποδοχή της μοναξιάς. Η μοναξιά είναι κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης και μπορεί να γίνει φίλος, δίνοντας ποιότητα στη ζωή. Η δημιουργικότητα π.χ είναι συνάρτηση της μοναξιάς.

Επιθυμία για αντίσταση στον πόνο και την απελπισία που προκαλεί. Ο πόνος, τις περισσότερες φορές, έχει αξία και νόημα, που χάνεται άσκοπα, εξαιτίας του πείσματος και της έλλειψης προσαρμογής στις συνθήκες της ζωής.

Αυτοενίσχυση και όχι υπερβολικές απαιτήσεις για συμπαράσταση και αποδοχή από το περιβάλλον, αναφορικά με τις απαιτήσεις, τις επιθυμίες και τα σχέδια που έχει κάποιος στη ζωή του.

Απόφαση και προσωπική ευθύνη για μια διαδικασία αλλαγής, που μπορεί να ξεκινήσει με απλά πράγματα, όπως π.χ συχνή επανάληψη της σκέψης « είμαι πολύ καλά, τίποτε δεν θα χαλάσει τη μέρα μου, θα τα καταφέρω, θέλω, μπορώ να αλλάξω κλπ» και

Συνδυασμό με φαρμακευτική βοήθεια για γρήγορη ανακούφιση και προστασία του ασθενή από αυτοκαταστροφικές σκέψεις.